Co to jest poręczenie i kim jest żyrant?
Ktoś bliski – członek rodziny, przyjaciel – prosi Cię o pomoc w uzyskaniu kredytu. Chcesz pomóc, ale w głowie zapala się czerwona lampka. Co, jeśli przestanie spłacać? Co to jest poręczenie i kim tak naprawdę staje się żyrant? To nie są proste pytania. To dylemat, w którym na szali leży Twoja finansowa przyszłość. Ten artykuł to kompletny, brutalnie szczery przewodnik. Krok po kroku wyjaśnimy specyfikę prawną „żyrowania”, pokażemy realne ryzyka i odpowiemy na kluczowe pytanie: czy wiesz, co podpisujesz?
„Podpisałam umowę przystąpienia do długu. Czy w razie problemów ze spłatą, wierzyciel będzie mógł od razu pójść do komornika, czy będzie musiał przejść normalną procedurę sądową?” – pytanie od naszej czytelniczki, która została poręczycielem.
Zanim szczegółowo omówimy instytucję poręczenia, odpowiedzmy na to palące pytanie. W każdym wypadku wierzyciel musi najpierw uzyskać w sądzie tytuł wykonawczy opatrzony klauzulą wykonalności przeciwko Tobie. Komornik nie może przyjść do żyranta „z marszu”. Forma umowy ma jednak znaczenie. Jeśli poręczenie zostało zawarte w formie aktu notarialnego z oświadczeniem o poddaniu się egzekucji (art. 777 k.p.c.), droga do komornika jest znacznie krótsza. W przypadku zwykłej formy pisemnej, wierzyciel musi przejść standardową drogę sądową i pozwać Cię o zapłatę.
Co to jest poręczenie i kim jest żyrant? (prawo bez litości)
Zapomnij o potocznych definicjach. Z prawnego punktu widzenia, zgodnie z art. 876 Kodeksu cywilnego, przez umowę poręczenia, Ty jako „żyrant” zobowiązujesz się względem wierzyciela (np. banku), że spłacisz dług za kogoś innego, jeśli on tego nie zrobi.
Przekładając to na prosty język: Żyrant to dobrowolny zakładnik. Zakładnik, który swoim całym majątkiem gwarantuje spłatę cudzego zobowiązania. Ustawa nie przewiduje tu żadnych okoliczności łagodzących. Nie ma znaczenia, dlaczego główny dłużnik przestał płacić – czy stracił pracę, zachorował, czy po prostu okazał się oszustem. Od momentu podpisania umowy, jego dług staje się Twoim problemem.
Znam dziesiątki historii, gdzie poręczyciel spłacał kilkusettysięczny kredyt za szwagra, który „uciekł za granicę”, podczas gdy komornik sprzedawał mieszkanie uczciwego żyranta za dwie trzecie wartości.
Jaka jest odpowiedzialność żyranta w praktyce?
Zasadniczo kodeks cywilny przewiduje odpowiedzialność solidarną dłużnika i żyranta. Oznacza to, że po powstaniu zaległości wierzyciel może żądać spłaty całości długu od kogo chce – od głównego dłużnika, od Ciebie, albo od Was obojga jednocześnie. Bank nie musi najpierw bezskutecznie ścigać głównego kredytobiorcy, aby móc zwrócić się do Ciebie. Może pozwać Was oboje od razu na jednym pozwie.
Uwaga: Większość przepisów o poręczeniu nie ma charakteru bezwzględnie obowiązującego. Oznacza to, że bank może w umowie jeszcze bardziej zaostrzyć Twoją odpowiedzialność. Dlatego kluczowe jest przeczytanie umowy PRZED podpisaniem!
Czy jako żyrant mogę stracić dom lub mieszkanie?
To jest najważniejsze pytanie. I odpowiedź brzmi: **tak, ale to zależy od statusu prawnego nieruchomości.** Oto szczegółowe scenariusze:
- Jeżeli jesteś jedynym właścicielem nieruchomości (np. jako kawaler/panna lub masz rozdzielność majątkową), komornik może ją zlicytować.
- Jeśli jesteś współwłaścicielem nieruchomości z kimś innym niż małżonek (np. z rodzeństwem), komornik może zlicytować Twój udział.
- Jeśli nieruchomość wchodzi w skład wspólności majątkowej małżeńskiej, a Twój współmałżonek wyraził pisemną zgodę na poręczenie, komornik może ją zlicytować.
- (NAJWAŻNIEJSZE!) Jeśli nieruchomość wchodzi w skład wspólności majątkowej, a Twój współmałżonek NIE WYRAZIŁ zgody na poręczenie, to wierzyciel NIE MOŻE prowadzić egzekucji z tej nieruchomości! Może zaspokoić się wyłącznie z Twojego majątku osobistego (np. wynagrodzenia).
Czy mogę wycofać się z poręczenia kredytu?
Tak, ale jest to niezwykle trudne. Co do zasady, muszą zostać spełnione łącznie trzy warunki:
- Dłużnik główny musi spłacać kredyt absolutnie bez zarzutu.
- Zarówno bank, jak i główny dłużnik, muszą wyrazić na to zgodę (bank prawie nigdy się nie zgadza).
- Główny dłużnik musi przedstawić inne, równorzędne zabezpieczenie (np. nowego żyranta, hipotekę), które bank zaakceptuje.
W praktyce, raz udzielonego poręczenia niemal nie da się cofnąć aż do całkowitej spłaty kredytu.
Poręczenie i żyrant – dodatkowe pytania i odpowiedzi
Spłaciłem za kogoś dług jako żyrant. Czy mogę żądać od niego zwrotu pieniędzy?
Tak. W momencie, gdy spłacasz cudzy dług, automatycznie wstępujesz w prawa wierzyciela. Przysługuje Ci tzw. roszczenie regresowe wobec głównego dłużnika. Niestety, w praktyce odzyskanie tych pieniędzy jest bardzo trudne – musisz go pozwać do sądu, uzyskać nakaz zapłaty i skierować sprawę do komornika. A skoro bank nie był w stanie nic od niego ściągnąć, Twoje szanse są niewielkie.
Czy bank musi mnie najpierw poinformować, że dłużnik nie płaci?
Tak. Zgodnie z art. 880 k.c., wierzyciel ma obowiązek niezwłocznie zawiadomić poręczyciela o każdym opóźnieniu w spłacie ze strony dłużnika głównego. W praktyce banki często zwlekają z tym, licząc, że dłużnik sam ureguluje zaległość.
