Co z pieniędzmi po śmierci właściciela rachunku bankowego?

Śmierć ojca, matki czy współmałżonka to czas żałoby, ale też trudnych pytań finansowych. Co z pieniędzmi na jego koncie? Czy mogę je wypłacić jako pełnomocnik, aby pokryć koszty pogrzebu? Co z kredytem, który miał zmarły? I czy komornik może zająć zasiłek pogrzebowy? W tym artykule odpowiemy na te niezwykle delikatne pytania, wyjaśnimy, co jest mitem, co prawdą, a co prawną pułapką, w którą możesz wpaść, działając w dobrej wierze.

Pułapka numer jeden: wizja „cichej wypłaty” z konta zmarłego

Zacznijmy od najważniejszego ostrzeżenia. Jeszcze kilka lat temu popularna była porada, aby po śmierci bliskiej osoby, ale przed oficjalnym zgłoszeniem zgonu, pójść do banku lub bankomatu i wypłacić pieniądze z jego konta, korzystając z posiadanego pełnomocnictwa lub karty. Argumentowano, że „bank i tak się nie dowie”.

Dzisiaj jest to prosta droga do oskarżenia o kradzież. Systemy informatyczne poszły naprzód. Dzięki Centralnej informacji o rachunkach i wymianie danych między państwowymi rejestrami a bankami, informacja o zgonie klienta dociera do instytucji finansowych o wiele szybciej. Co najważniejsze, z chwilą śmierci właściciela konta:

• Wygasają wszystkie udzielone przez niego pełnomocnictwa. Użycie takiego pełnomocnictwa po śmierci jest działaniem bezprawnym.
• Środki na koncie stają się częścią masy spadkowej i mogą być rozdysponowane dopiero po formalnym postępowaniu spadkowym.

Wypłacając pieniądze „na dziko”, nawet jako jedyny spadkobierca, narażasz się na poważne konsekwencje. Jeśli o pieniądze upomni się inny spadkobierca, wierzyciel zmarłego (np. bank, w którym miał kredyt) lub urząd skarbowy, możesz zostać oskarżony o kradzież i zmuszony do zwrotu całej kwoty wraz z odsetkami.

Trzy bezpieczne i legalne drogi do pieniędzy zmarłego

Zamiast ryzykować, skorzystaj z jednej z trzech ścieżek, które przewiduje prawo. Pozwalają one na legalne i bezpieczne dysponowanie środkami, często bez potrzeby czekania na koniec długotrwałej sprawy spadkowej.

Zwrot kosztów pogrzebu (na podstawie faktur)

To rozwiązanie na najpilniejsze wydatki. Zgodnie z art. 55 Prawa bankowego, osoba, która poniosła udokumentowane koszty pogrzebu, ma prawo do ich zwrotu ze środków zgromadzonych na koncie zmarłego – **jeszcze przed zakończeniem sprawy spadkowej**. Co musisz zrobić?

1. Zbierz wszystkie oryginały faktur i rachunków za wydatki związane z pogrzebem (usługa zakładu pogrzebowego, stypa, wieńce, oprawa muzyczna itp.).
2. Udaj się z tymi dokumentami oraz skróconym odpisem aktu zgonu do banku, w którym zmarły miał konto.
3. Bank ma obowiązek wypłacić Ci kwotę równą sumie przedstawionych faktur (do wysokości salda na rachunku).

Kwota ta nie wchodzi do masy spadkowej, co oznacza, że nie będziesz musiał się z niej rozliczać z innymi spadkobiercami.

Dyspozycja na wypadek śmierci (instrukcja dla banku)

To najlepszy, najszybszy i najprostszy sposób, ale działa tylko wtedy, gdy właściciel konta zadbał o to za życia. Każdy posiadacz rachunku bankowego może złożyć w swoim banku pisemną **”dyspozycję wkładem na wypadek śmierci”**. Wskazuje w niej konkretne osoby (małżonka, rodziców, dziadków, dzieci, wnuki lub rodzeństwo), którym bank ma wypłacić określoną kwotę po jego śmierci.

Wypłata na podstawie dyspozycji odbywa się **błyskawicznie, z pominięciem postępowania spadkowego**. Wystarczy, że uprawniona osoba zgłosi się do banku z aktem zgonu. Limit kwotowy jest wysoki – jest to dwudziestokrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw. Kwota ta zmienia się co roku, ale obecnie jest to **znacznie ponad 150 000 zł.** Pieniądze z dyspozycji również nie wchodzą w skład masy spadkowej.

Postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku

To standardowa i ostateczna droga. Wszystkie pieniądze, które nie zostały wypłacone w ramach zwrotu kosztów pogrzebu lub dyspozycji, wchodzą w skład masy spadkowej. Aby nimi legalnie dysponować, spadkobiercy muszą przeprowadzić postępowanie spadkowe – albo u notariusza (szybciej, gdy wszyscy są zgodni), albo w sądzie. Dopiero z prawomocnym postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku lub aktem poświadczenia dziedziczenia możecie udać się do banku po resztę środków.

Czy komornik może zająć zasiłek pogrzebowy?

To kolejne kluczowe pytanie dla osób, które same borykają się z długami. Odpowiedź brzmi: **nie, ale pod pewnymi warunkami.** Zasiłek pogrzebowy z ZUS jest świadczeniem celowym i jest chroniony przed egzekucją. Jednak, gdy pieniądze te trafią na Twoje standardowe, zajęte przez komornika konto bankowe, bank potraktuje je jak każdy inny wpływ i przekaże komornikowi.

Jak się przed tym uchronić?

• Najprostszy sposób: Zawnioskuj w ZUS o wypłatę zasiłku przekazem pocztowym. Otrzymasz gotówkę do ręki.
• Jeśli musisz użyć konta: Załóż nowy, „czysty” rachunek bankowy i wskaż go do wypłaty. Jeśli komornik go zajmie, natychmiast złóż wniosek o zwolnienie środków spod egzekucji, dołączając decyzję ZUS o przyznaniu zasiłku.

Jedyny wyjątek to sytuacja, w której to zakład pogrzebowy jest Twoim wierzycielem – wtedy on może domagać się zaspokojenia swoich kosztów z przyznanego Ci zasiłku.