Nękanie przez windykację urzędnika państwowego w godzinach pracy

W obecnym stanie prawnym urzędnik w takiej sytuacji jest traktowany dokładnie tak samo, jak przeciętny obywatel RP. Zajmowane stanowisko nie jest tu przesłanką dla odmiennego kwalifikowania czynów sprawcy.

Kiedy wierzyciel lub działająca w jego imieniu osoba trzecia, np. windykator nadużywa narzędzi komunikacji poprzez np. telefon kilka/kilkanaście razy dziennie przez kilka dni, to naraża się na zarzut możliwości popełnienia przestępstwa nękania z art. 190a Kodeksu karnego RP. Przepis art. 190a Kk kryminalizuje zachowanie polegające na uporczywym nękaniu innej osoby lub osoby jej najbliższej, przez co wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia lub istotnie narusza jej prywatność.

Nota aktualizacyjna (sierpień 2025): Ten artykuł został gruntownie zweryfikowany. Przepisy, na których się opiera, pozostają w pełni aktualne. Uzupełniliśmy go o kluczowe, nowoczesne narzędzia obrony, których brakowało w pierwotnej wersji – czyli o szczegółowe informacje na temat składania skarg do Prezesa UOKiK oraz Prezesa UODO w kontekście naruszeń RODO.

Co można nazwać nękaniem urzędnika państwowego?

Zachowania, które kwalifikują się jako nękanie to zachowania podejmowane w sposób powtarzalny, które odbijają się na psychice adresata w negatywny sposób, a zatem zbiór zachowań, który będzie nosił cechy postępowania, które prowadzi do:

• udręczenia,
• trapienia,
• zastraszenia,
• zdominowania,
• oddziaływania na wolę,
• upokorzenia lub wywołania innych skutków czy też doznań negatywnych.

W przypadku nękania sprawca nie musi działać osobiście, lecz może posłużyć się osobą trzecią, poprzez pracowników lub współpracowników.

Cechą podmiotową nękania jest umyślność, która w zasadzie występuje w postaci zamiaru bezpośredniego, wyrażającego się w chęci wyrządzenia krzywdy fizycznej lub moralnej, dokuczenia, poniżenia itp.

Uporczywość charakteryzuje postępowanie sprawcy, a polega na szczególnym nastawieniu psychicznym wyrażającym się w nieustępliwości, chęci postawienia na swoim, podtrzymywaniu własnego stanowiska na przekór ewentualnym próbom jego zmiany (orzeczenie SN z dnia 9 czerwca 1976r. VI KZP 13/75, OSNKW 1976, nr 7, poz. 86).

Jak podnosi S. Hypś:

„Dobrem chronionym jest związane z ochroną wolności człowieka prawo do życia w poczuciu bezpieczeństwa, tj. wolnego od jakiejkolwiek formy dręczenia, nękania i poczucia zagrożenia. Ochronie podlega zatem wolność psychiczna człowieka, ale także jego prawo do ochrony życia prywatnego i rodzinnego, gdyż sprawca może być karany za istotne naruszenie prywatności ofiary. Najczęściej jednak istotą tego czynu będzie sytuacja, w której sprawca dokonuje zamachu na psychikę człowieka poprzez naruszenie jego prywatności”

źr. [S. Hypś, (w:) A. Grześkowiak, K. Wiak (red.), Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2015, s. 951.]

Uporczywość nękania, na przykład telefonami

Nie ulega wątpliwości, że w obecnym stanie prawnym zbyt natarczywe podejmowanie czynności egzekucyjnych rzeczywiście skutkować może wypełnieniem znamion przestępstwa z art. 190a Kk. Wiele zależy jednak od kontekstu oraz intensywności konkretnych zachowań, a także podmiotu, który działań tych się dopuszcza. Znamiona przestępstwa z art. 190a Kk zostaną zrealizowane zarówno wtedy, gdy zachowanie sprawcy wzbudzi w pokrzywdzonym uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, jak też wtedy, gdy takiego zagrożenia obiektywnie nie wzbudza, ale istotnie narusza jego prywatność.

Sądy o nękaniu:
W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 5 stycznia 2001 r., stwierdzono, że uporczywość jest antynomią jednorazowego czy nawet kilkakrotnego zachowania sprawcy (sygn. V KKN 504/00, OSNKW 2001, nr 7–8, poz. 57). Wg Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 19 lutego 2014 r. „O uporczywym zachowaniu się sprawcy świadczyć będzie z jednej strony jego szczególne nastawienie psychiczne, wyrażające się w nieustępliwości nękania (…), z drugiej natomiast strony – dłuższy upływ czasu, przez który sprawca je podejmuje (…)” [sygn. II AKa 18/14, KZS 2014, nr 7–8, poz. 98].

Nękanie, gdy zagrożona czuje się rodzina urzędnika

Należy zwrócić uwagę na fakt, że z realizacją ustawowych znamion przestępstwa z art. 190a Kk możemy mieć do czynienia zarówno wtedy gdy skutkiem uporczywego nękania jest odczuwanie zagrożenia przez osobę nękaną, jak i wtedy, jeśli pomimo braku poczucia zagrożenia u osoby nękanej, zagrożenie odczuwa jej osoba najbliższa, oraz, gdy zagrożenie odczuwa zarówno osoba nękana, jak i osoba jej najbliższa.

źr. [J. Sitko, M. Dumkiewicz, Stalking na tle prawa karnego i cywilnego]

Wierzyciel i windykator nie mogą złamać tajemnicy

Wierzyciel (lub windykator) podczas czynności powinien zachować w tajemnicy szczegóły sytuacji finansowej dłużnika. Nie jest dopuszczalne informowanie np. pracodawcy lub sąsiadów dłużnika o jego sytuacji lub zadłużeniu, werbalnie albo pisemnie. W przypadku ujawnienia szczegółów sprawy wierzyciel naraża się na powództwo cywilne za naruszenie dóbr osobistych dłużnika z art. 24 Kc. Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności: zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, prestiż pozostają pod ochroną prawa cywilnego. Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania.

Jak windykatorzy nękają dłużników?

Z przeprowadzonych badań empirycznych wynika, że:

„podstawowym sposobem nękania jest dzwonienie do kogoś przy użyciu telefonu (stacjonarnego lub komórkowego) – takie zachowanie pojawiło się aż w 284 sprawach […]. Nękanie poprzez wysyłanie niechcianych SMS-ów wystąpiło aż w 171 przypadkach. […] Z innych rzadziej występujących sposobów nękania warto wskazać wieszanie na drzwiach wstążek z napisami żałobnymi, umieszczanie kartek na drzwiach, zakładanie podsłuchu, wykręcanie klamek z okien, złośliwe parkowanie samochodem, rozwieszanie oszczerczych ulotek lub rozpowszechnianie plotek”.

źr. (M. Mozgawa, M. Budyn-Kulik, Prawnokarne i kryminologiczne aspekty zjawiska nękania)

Nękanie telefoniczne – jak mu zapobiec?

Chciałbyś, aby windykacja telefoniczna nie dzwoniła do Ciebie? Istnieje na to kilka sprawdzonych sposobów. Pamiętaj jednak, że uporczywe nękanie to syndrom głębszych problemów, które mogą prowadzić do pętli finansowej. Aby nie dopuścić do tego, rozważ profesjonalną analizę swoich problemów finansowych zanim te wymkną Ci się spod kontroli.

Podsumowanie: Jak urzędnik może skutecznie bronić się przed nękaniem w pracy?

Analiza oryginalnego artykułu jest w pełni aktualna. Wciąż prawdą jest, że urzędnik w świetle prawa karnego jest chroniony jak każdy obywatel, ale specyfika jego pracy daje mu do ręki dodatkowe narzędzia obrony. Nękanie w miejscu pracy, zwłaszcza gdy dzwoniący ujawnia cel kontaktu osobom trzecim, to nie tylko stalking. To również:

• Naruszenie RODO: Ujawnienie informacji o długu współpracownikom to bezprawne przetwarzanie Twoich danych osobowych. Możesz (i powinieneś) złożyć skargę do Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych (UODO).
• Naruszenie dóbr osobistych: Taki telefon uderza w Twoją cześć i dobre imię, ale też w renomę urzędu, który reprezentujesz. Twój pracodawca ma pełne prawo zareagować, wysyłając oficjalne pismo do firmy windykacyjnej.
• Złamanie dobrych praktyk: Jeśli windykator należy do Związku Przedsiębiorstw Finansowych, złamał zasady, które zakazują kontaktu w miejscu pracy wbrew woli dłużnika. Skarga do Komisji Etyki ZPF może być bardzo dotkliwa.

Podsumowując, będąc nękanym w pracy, działaj wielotorowo: poinformuj przełożonego, asertywnie odmów rozmowy w urzędzie, a jeśli to nie pomoże, wykorzystaj pełen arsenał skarg – do UOKiK, UODO i ZPF. Pokaż, że znasz swoje prawa.