Zadłużonemu, który właśnie pożegnał kogoś bliskiego, często przychodzi na myśl odrzucenie spadku, aby odziedziczony majątek (spadek) nie padł łupem komornika. Czy zatem odrzucenie spadku, by wierzyciele nie położyli na nim ręki, jest dobrym pomysłem? Czasem to może zadziałać, zdeterminowanemu wierzycielowi nie stanie to na przeszkodzie.
Spadek dla osoby zadłużonej
Na naszą skrzynkę mailową wpłynęło następujące zapytanie:
„Witam! Miesiąc temu zmarła moja matka, niestety odeszła od nas nagle, a też ona nic nie wiedziała o moich długach no i nie zdążyła napisać żadnego testamentu. W majątku, który zostawiła mama jest mój dom rodzinny na wsi z dość sporą działką. Czy można się zrzec takiego spadku, żeby majątek przeszedł na moją córkę, żeby komornik nie mógł zabrać tego domu? A jak mogę się dowiedzieć, czy mama miała jeszcze jakieś długi, żeby za nią nic nie płacić? A co jeżeli ja się zrzeknę a córka nic nie zrobi?”
Udzielając odpowiedzi na pierwsze pytanie, informujemy, że zgodnie z art. 1024 kodeksu cywilnego wierzyciele osoby, która odrzuciła spadek, mogą żądać przed sądem, by odrzucenie to zostało w stosunku do nich uznane za bezskuteczne. By tego typu sytuacja mogła nastąpić, muszą wystąpić następujące przesłanki:
- istnieje wierzytelność pieniężna (przepisy prawa nie wspominają, czy wierzytelność ta musi być wymagalna).
- czynność zrzeczenia się spadku przez spadkobiercę była dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli.
- stosowny wniosek został złożony przez wierzyciela w terminie 6 miesięcy od dnia powzięcia informacji o odrzuceniu spadku, nie później jednak niż po upływie 3 lat od daty jego odrzucenia.
Ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika
Do powyższego artykułu stosuje się przepisy kodeksu cywilnego dotyczące ochrony wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika (art. 527-533). Co szczególnie istotne, zastosowanie powyższych rozwiązań powoduje uznanie zrzeczenia się spadku za bezskuteczne jedynie w stosunku do tego wierzyciela, który dokonał zaskarżenia czynności. Wobec zaś innych osób czynność ta jest nadal ważna.
Odrzucenie spadku niemożliwe do sprawdzenia przez komornika
Podkreślić zaś należy, że w najgorszym wypadku córka będzie mogła odpowiadać przed wierzycielem, który złożył skuteczne powództwo, wyłącznie do wysokości uzyskanej korzyści i to tylko z przedmiotu, który nabyła – tj. z nieruchomości. Komornik nie będzie mógł przeprowadzić skutecznej egzekucji z jej majątku osobistego tj. ruchomości, wynagrodzenia za pracę, czy też nadpłaty podatku.
W tej sytuacji istotne jest również to, czy wierzyciele posiadają wiedzę o Pani zamiarach. Dobra informacja jest taka, że w odróżnieniu od czynności przyjęcia spadku, jego odrzucenie nie jest rejestrowane przez urząd skarbowy. Wobec powyższego, w sytuacji wystosowania zapytania do urzędu skarbowego o majątek dłużnika, komornik nie uzyska wiedzy o zrzeczeniu się spadku i nie zawiadomi wierzycieli.
Odpowiadając na drugie pytanie, w pierwszej kolejności radzimy Pani dokładnie przeszukać i przeanalizować dokumenty pozostawione w domu zmarłej. Przede wszystkim należy wyszukać wyciągi z rachunków bankowych, wszelkie pisma z banków, parabanków oraz instytucji kredytowych. Ponadto należy zwrócić uwagę, czy pośród pozostawionej dokumentacji nie ma żadnych pism od komornika. Można również rozpytać sąsiadów, czy zmarła nie była nachodzona przez „smutnych panów” z windykacji. Bezwzględnie należy również sprawdzić dział III i IV księgi wieczystej pozostawionej działki, aby sprawdzić, czy nie ma tam żadnych wpisów.
Jak można sprawdzić, czy zmarły pozostawił po sobie długi?
Jeżeli poszukiwania dostarczyły podejrzeń, że kredyt lub pożyczka mogła zostać wzięta, wtedy de facto istnieją dwa wyjścia z sytuacji.
- Po pierwsze można zwyczajnie przyjąć spadek. W tym przypadku dostarczając akt zgonu zmarłej oraz dokument poświadczający dziedziczenie uzyskamy stosowne informacje z BIK-u czy Infomonitora. Należy jednak mieć pełną świadomość, że jeżeli przyjmiemy spadek wprost, to wtedy odpowiadamy z zobowiązania pozostawione przez zmarłą osobę całym swoim majątkiem do pełnej wysokości.
- Drugim zaś wyjściem będzie złożenie wniosku do sądu o spis inwentarza. Wydaje się, że w takiej sytuacji sąd bez problemu przychyli się do naszego żądania i zleci komornikowi wykonanie tej czynności. Na podstawie dokonanego spisu będzie można podjąć właściwą decyzję co do dalszego losu spadku. Zgodnie z art. 40 ustawy z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych, opłata stała od wniosku o sporządzenie spisu inwentarza aktualnie wynosi 400 złotych. Jest to spory „upust” ze strony państwa w porównaniu z poprzednimi stanem prawnym, gdzie egzekutorowi przysługiwało 10% p.m.w. za każdą godzinę pracy, a rachunek za całą czynność nierzadko przekraczał 1 200 zł. Trzeba mieć również świadomość, że komornikowi przysługuje zwrot niezbędnych wydatków poniesionych w trakcie czynności, wobec czego w sytuacji, gdy do majątku zmarłej należała wspomniana działka, to może się Pani spodziewać wezwania do uiszczenia zaliczki na biegłego uprawnionego do szacowania nieruchomości.
Trzeba bowiem wiedzieć, że ze względu na przepisy o tajemnicy bankowej, ochronie danych osobowych itd. banki i inne instytucje mają pełne prawo, a nawet obowiązek, aby nie udzielać żadnych informacji dotyczących zawartych umów osobom trzecim.
Zmiany w prawie spadkowym korzystne dla spadkobiercy
Odpowiadając na ostatnie pytanie, przede wszystkim należy przypomnieć, że z dniem 18 października 2015 r. weszła w życie nowelizacja kodeksu cywilnego, która w prawie spadkowym wywołała niemałą rewolucję. Zgodnie z przyjętymi założeniami, brak oświadczenia spadkobiercy o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku, w terminie 6 miesięcy od uzyskania informacji o tytule swojego powołania (najczęściej będzie to powzięcie informacji o zgonie spadkodawcy), skutkuje przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Oznaczało to radykalną zmianę w odniesieniu do poprzedniego stanu prawnego, gdzie w przypadku „bierności” osób powołanych do spadkobrania, otrzymywali oni pełny spadek tj. wraz z pełną odpowiedzialnością za długi. Dotychczasowy stan prawny wielokrotnie prowadził do różnego rodzaju patologii, gdzie np. dalsi spadkobiercy nie byli zawiadamiani o tym, że osoby bezpośrednio powołane do spadku zrzekały się swoich uprawnień, po czym Ci drudzy obciążani byli nawet kilkusettysięcznym długiem. Oczywiście zdarzały się również sytuacje, w których sądy łaskawie przywracały termin do złożenia stosownego oświadczenia, ale faktem jest, że sporo osób do dziś spłaca długi, o zaciągnięciu których nigdy nie wiedziała.
Wniosek do komornika o sporządzenie spisu inwentarza - wzor 75.43 KB 235 downloads
...Pamiętaj. Artykuł nie stanowi interpretacji prawnej, porady, ani nie jest opinią prawną. Materiały są dostępne nieodpłatnie, a ich zamieszczenie ma jedynie cel informacyjny oraz wyjątkowo doszkalający. Właściciel portalu podejmuje wszelkie działania w celu umieszczania na stronie informacji bieżących, zupełnych i prawdziwych. Właściciel nie ponosi żadnej odpowiedzialności za rezultaty działań podjętych w oparciu o zamieszczone na stronie informacje, ani też za ewentualne braki, nieścisłości lub pomyłki w zamieszczonych materiałach.