Zastanawiasz się po ilu latach przedawniają się długi i dlaczego tak się dzieje? Czy dług przedawniony to dług umorzony? Co sprawia, że jedne długi przedawniają się a inne nie?
Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziesz w naszym cyklu o przedawnieniu. Możesz przeczytać go w wersji naukowej – jeden z artykułów poniżej i wersji przeznaczonej dla osób szukających wiedzy podanej prostej. Druga część, w której możesz przeczytać o przedawnieniu długów w sposób zrozumiały i życiowy: kliknij, aby sprawdzić jak działa przedawnienie i co to jest pismo o przedawnienie.
Podniesienie zarzutu przedawnienia
Skuteczne podniesienie zarzutu przedawnienia wymaga upływu określonego okresu czasu od dnia wymagalności roszczenia. Sama wymagalność to w praktyce umówiony przez wierzyciela i dłużnika termin spełnienia zobowiązania, a bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się właśnie od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.
Dla np. umowy pożyczki dzień wymagalności roszczenia tożsamy jest z dniem uzgodnionym jako dzień zwrotu pożyczki w całości. Polski Kodeks cywilny zawiera bezpośrednie wskazanie podstawowych terminów przedawnienia w art. 118. Zgodnie z przepisem podstawowy termin przedawnienia roszczeń cywilnoprawnych wynosi obecnie 10 lat.
W przypadku roszczeń o świadczenia okresowe, np. czynsz lub abonament oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej (co jest związane z traktowaniem przedsiębiorców i podmiotów prowadzących działalność gospodarczą przez polskie prawo jako profesjonalistów), zastosowanie ma skrócony okres przedawnienia wynoszący 3 lata (działalność gospodarczą można rozumieć jako należy rozumieć działalność mającą stały, zawodowy charakter, cechującą się powtarzalnością działań, podporządkowaniem idei racjonalnego gospodarowania oraz braniem udziału w obrocie gospodarczym).
Należy tu podkreślić, że zamieszczenie w art. 118 Kodeksu cywilnego jedynie standardowych terminów przedawnienia w połączeniu z treścią owego przepisu „jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej” wymaga każdorazowego sprawdzenia, czy nie obowiązuje przepis prawa, który przewiduje dla danego roszczenia szczególnego terminu przedawnienia. Warto dodać, że polski Kodeks cywilny zawiera normy regulujące różne stosunki zobowiązaniowe i istnieją tamże liczne wyjątki od podstawowych terminów przedawnienia roszczeń.
Termin przedawnienia pożyczki
Warto mieć zatem świadomość, iż choć zasadą jest 10 letni lub 3 letni terminy przedawnienia, to obowiązujące prawo przewiduje często dla różnych roszczeń najczęściej krótsze terminy przedawnienia. W przypadku umowy pożyczki między osobami fizycznymi podstawowy termin przedawnienia roszczenia wierzyciela o zwrot kwoty pożyczki wynosi 10 lat. Jednakowoż roszczenie wierzyciela trudniącego się zawodowo udzielaniem pożyczek lub podobną działalnością po 3 latach.Co oznacza, że każdy kredyt i pożyczka udzielona przez instytucję finansową przedawnia się po 3 latach.
Jednakowoż trzeba podkreślić niezmiernie istotną zasadę, że roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu (np. prawomocnym wyrokiem, nakazem zapłaty) lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak też roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem albo przed sądem polubownym, albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd, przedawnia się w terminie podstawowym 10 lat (w przypadku świadczenia okresowego 3 lata). Wreszcie należy tu wspomnieć, że zgodnie z art. 119 Kodeksu cywilnego wprost zakazuje dokonywania skracania bądź przedłużania terminów przedawnienia określonych w obowiązującym prawie przez czynność prawną, np. poprzez umowę wierzyciela z dłużnikiem lub oświadczenie jednostronne.
Zatem podsumowując, odpowiedź na pytanie po ilu latach przedawniają się długi typu chwilówki, pożyczki, kredyty powinna brzmieć tak: Jeśli nie doszło do wydania prawomocnego wyroku lub sądowego nakazu) to przedawnienie nastąpi po 3 latach. Jeśli doszło lub mowa jest o długu prywatnym – termin przedawnienie roszczenia to 10 lat.
Przerwanie biegu przedawnienia
Zasada przedawnienia po upływie określonego czasu ulega ograniczeniu w wyniku istnienia możliwości (wyszczególnionych w Kodeksie cywilnym) zawieszenia lub przerwania biegu terminu przedawnienia. Zgodnie z przepisami art. 121, 122 i 123: bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu (przepisy cytowane mają na celu ochronę wartości społecznych i najsłabszych podmiotów stosunków cywilnoprawnych):
- co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom – przez czas trwania władzy rodzicielskiej (ochrona praw dziecka);
- co do roszczeń, które przysługują osobom niemającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę – przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli (ochrona osób potrzebujących stałej opieki);
- co do roszczeń, które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu – przez czas trwania małżeństwa (ochrona instytucji i trwałości małżeństwa);
- co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej (zjawiska niemożliwego do przewidzenia lub uniknięcia) uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju – przez czas trwania przeszkody (ciekawostkami są, iż „stan wojenny“ wprowadzony 13 grudnia 1981r. w Polsce, czasem jest traktowany przez sądy jako siła wyższa, a czasem nie; w przypadku zamachów o charakterze terrorystycznym mamy do czynienia z siłą wyższą, ale nie pobyt w zakładzie karnym lub wyjazd zagraniczny);
- względem osoby, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych lub przeciwko osobie, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia., nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat dwóch, od ustanowienia dla niej przedstawiciela ustawowego albo od ustania przyczyny jego ustanowienia (ochrona osób potrzebujących stałej opieki).
Przerwanie biegu przedawnienia w sądzie lub poprzez uznanie długu
Ponadto bieg przedawnienia ulega przerwaniu:
- przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia (np. skuteczne wniesienie pozwu lub wniosku egzekucyjnego do komornika przez wierzyciela);
- przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje (np. w korespondencji z wierzycielem);
- przez wszczęcie mediacji (postępowania mediacyjnego przed mediatorem).
Dla dłużników i wierzycieli niezmiernie istotna jest obowiązująca zasada, że po każdym przerwaniu biegu terminu przedawnienia biegnie ów termin od początku. W praktyce jeżeli podstawowy termin przedawnienia roszczenia z umowy pożyczki między osobami fizycznymi wynosi 10 lat, to oświadczenie dłużnika, że uznaje swój dług złożone wierzycielowi lub spłata choć części długu np. po wezwaniu do zapłaty, przerywa bieg terminu przedawnienia i od dnia uznania termin 10 lat biegnie na nowo. Dlatego wszelka korespondencja dłużnika z wierzycielem powinna być przemyślana. W przypadku dłużników bankowych istotne jest, że wystawienie przez bank bankowego tytułu egzekucyjnego nie powodowało przerwania terminu przedawnienia (bankowy tytuł egzekucyjny został wyeliminowany z polskiego systemu prawnego).
Pozew nie przerywa biegu przedawnienia
Nadto dla wyjaśnienia pewnego paradoksu w przepisach opisujących przerwanie biegu terminu przedawnienia należy podkreślić, że w przypadku złożenia pozwu (np. w najpopularniejszym postępowaniu nakazowym lub upominawczym, także elektronicznym) przez wierzyciela, czynność ta nie powoduje automatycznego przerwania biegu terminu przedawnienia, ponieważ w odpowiedzi na ów pozew (zarzuty lub sprzeciw) dłużnik ma prawo zgłosić – skuteczny – zarzut przedawnienia roszczenia, a sąd rozpatrujący sprawę zarzut dłużnika przeanalizuje i orzecze, czy przedawnienie rzeczywiście wystąpiło.
Jednocześnie w obecnym stanie prawnym jest dopuszczalne i praktykowane dochodzenie przez wierzyciela przed sądem roszczeń już przedawnionych, w przypadku bierności dłużnika wierzyciel może uzyskać korzystny dla siebie wyrok (co daje mu „dodatkowe“ 10 lat na egzekucję komorniczą roszczenia od dłużnika) – ponieważ, jak wspomniano wcześniej, sąd nie bada przedawnienia z urzędu.
Mam nadzieję, że po tym tekście kwestia tego, po ilu latach przedawniają się długi, stała się w pełni zrozumiała.