Przedawnienie w polskim prawie

Przedawnienie w polskim prawie to temat niezwykle interesujący szczególnie dla dłużników. Dlatego jeśli:

słyszałeś o przedawnieniu, ale nie za bardzo wiesz o co chodzi i mylisz je z przeterminowaniem,
chcesz sprawdzić, czy Twoje długi są przedawnione czy niekoniecznie i zastanawiasz się jak to sprawdzić,
zadajesz sobie pytanie, czy dług przedawnia się sam czy musisz składać wniosek o umorzenie długu,

nasz cykl artykułów o instytucji przedawnienia jest gestem wyciągniętej ręki w kierunku osób potrzebujących wiedzy. Prezentujemy ją w dwóch formach: naukowej i obrazowo – łopatologicznej. Sam wybierz, z której chcesz skorzystać: przełącznik znajdziesz w połowie tekstu.

Instytucja przedawnienia

Instytucja przedawnienia była obecna w polskim systemie prawnym także przed transformacją ustrojową roku 1989. W związku z przekształceniami politycznymi, ekonomicznymi konieczne stało się jej przystosowanie do nowej rzeczywistości społeczno-gospodarczej. W 1990 roku instytucja przedawnienia – uregulowana wprost w Ustawie z dnia 23 kwietnia 1964r. Kodeks cywilny (Dz.U.1964 nr 16 poz.93 z późn.zm.) – została przystosowana do potrzeb rozwijającej się gospodarki rynkowej, wracając do swojej tradycyjnej postaci wypracowanej jeszcze w okresie międzywojennym. Instytucja przedawnienia w obecnej postaci funkcjonuje ponad 25 lat (co oznacza również bogatą tematyczną literaturę) w zasadniczo niezmienionej postaci, choć wypowiedzi pochodzące z Ministerstwa Sprawiedliwości wskazują na zbliżające się fundamentalne, jeżeli nie rewolucyjne zmiany.

Przełącz na wersję prostą w odbiorze – Przedawnienie i umorzenie

Przedawnienie kodeks cywilny

Powszechnie uznawany pogląd prezentowany w publikacji „Kodeks cywilny. Komentarz” pod red. prof. dr hab. Krzysztofa Pietrzykowskiego [red. prof. dr hab. Krzysztof Pietrzykowski Kodeks cywilny. Komentarz, Wydawnictwo: C.H.Beck 2009, wyd. V] wskazuje cele istnienia instytucji przedawnienia w systemie prawnym: Stabilizacja stosunków cywilnoprawnych, wymagająca należytego wykonywania wynikających z nich obowiązków, leży w interesie obrotu gospodarczego i porządku prawnego. W wyniku upływu czasu dłużnik nieniepokojony przez wierzyciela z reguły przestaje się liczyć z obowiązkiem spełnienia świadczenia. Także wierzyciel nie uwzględnia powyższego świadczenia w swoich kalkulacjach gospodarczych. Z upływem czasu coraz trudniejsze staje się udowodnienie podstaw i zasadności roszczeń (np. dokumenty ulegają zniszczeniu lub zagubieniu; świadkowie zapominają o okolicznościach, jakie mają potwierdzić; rzeczy, które mają być badane i oceniane przez ekspertów, ulegają zmianom itp.). Obowiązki wynikające ze stosunków cywilnoprawnych powinny być wykonywane we właściwym terminie także z tego powodu, aby nie doprowadzać do zakłóceń w procesach obrotu. Instytucja przedawnienia, ograniczając w czasie dochodzenie roszczeń majątkowych wynikających z tych stosunków, służy do osiągnięcia powyższych celów.

Instytucja przedawnienia jest niezbędna zatem dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania gospodarki, w szczególności regulowania roszczeń (żądania określonego działania lub zaniechania) o charakterze cywilnym między uczestnikami obrotu gospodarczego lub po prostu osobami fizycznymi, relacji wierzyciel – dłużnik. Stąd także decyzja racjonalnego Ustawodawcy, aby zamieścić normy dotyczące przedawnienia w części podstawowej (ogólnej) Kodeksu cywilnego RP (Tytuł VI, artykuły od 117 do 125). Niezbędne tu jest również stwierdzenie, że przedawnienie jest obecne także w polskim prawie karnym (jako przedawnienie karalności), w polskim prawie pracy, w prawie podatkowym (jako ciekawostkę można zacytować treść wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 17 lipca 2012 r. [P 30/11, OTK-A 2012, Nr 6, poz. 65], który podkreślił, iż korzystanie ze skutków przedawnienia, także w prawie podatkowym, nie jest podmiotowym prawem konstytucyjnym, wobec czego regułą powinno być płacenie podatków, a nie czekanie w nadziei, że zobowiązanie podatkowe ulegnie przedawnieniu , w prawie administracyjnym oraz w prawie bankowym.