Rozdzielność majątkowa , czyli tak zwana intercyza, jest instytucją prawa rodzinnego zawieraną przez małżonków oraz przez osoby, które w związek małżeński zamierzają dopiero wstąpić. Jej coraz większa popularność wynika z niewątpliwych korzyści, jakie może przynieść, gdy przyjdzie konieczność obrony majątku. Bez wątpienia minęły już czasy, w których samo wspominanie o intercyzie wzbudzało wśród rodziny nieufność.
Czym jest tak zwana wspólnota majątkowa małżonków?
Zanim przejdziemy do meritum sprawy, pragniemy Państwu w skrócie przypomnieć, czym jest wspólność ustawowa małżeńska i jakie są jej skutki. Na samym wstępie należy powiedzieć, że art. 31 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego formułuje zasadę, zgodnie z którą z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami wspólność ustawowa majątkowa. Wspólność ta obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub chociażby przez jednego z nich.
Poza majątkiem wspólnym znajduje się jednak majątek osobisty każdego z małżonków. Do majątku osobistego zalicza się m.in. przedmioty nabyte przed powstaniem wspólności, nabyte poprzez spadek, zapis lub darowiznę (chyba że spadkodawca lub darczyńca postanowił inaczej), rzeczy osobiste, prawa autorskie, nagrody za indywidualne osiągnięcia itd. Pełen katalog znajdą Państwo w art. 33 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
- Związek małżeński między p. Adamem i p. Natalią został zawarty 31.07.2018 r. Samochód osobowy Opel Corsa zakupiony w dniu 29.07.2018 r. przez p. Adama wchodzi do jego majątku osobistego.
- Ojciec p. Anny po śmierci pozostawił lokal mieszkalny w Warszawie. Co do zasady lokal ten powinien przypaść jako majątek osobisty p. Natalii, która jest jego jedyną córką. Spadkobierca w testamencie postanowił jednak, że lokal ten winien wejść do wspólności małżeńskiej p. Natalii i p. Adama.
Kredyty w małżeństwie i ich rodzaje
Po tym krótkim wstępie, w dalszej należy wskazać, że zasadniczo istnieją trzy sposoby zaciągania zobowiązań przez osoby pozostające w związku małżeńskim, gdzie nie zdecydowano się na zawarcie intercyzy. Każdy z tych sposobów niesie ze sobą określone konsekwencje:
1. Małżonkowie wspólnie biorą kredyt.
W tej sytuacji obydwoje małżonkowie odpowiadają przed wierzycielem bez ograniczeń, a komornik będzie mógł przeprowadzić egzekucję z całego majątku zgromadzonego przez małżeństwo. Dotyczy to zarówno majątku wspólnego, jak i osobistego.
Zastrzeżenie: Oczywiście nie dotyczy to przedmiotów ani dochodów, które zgodnie z prawem nie podlegają egzekucji (art. 829 – 833 k.p.c.).
2. Jeden z małżonków bierze kredyt, a drugi z nich tylko wyraża zgodę na zaciągnięcie zobowiązania (art. 787 k.p.c.)
W tym przypadku komornik będzie mógł się zaspokoić zarówno z majątku osobistego tego z małżonków, który zaciągnął kredyt, jak i z majątku wspólnego obojga z małżonków. „Wolny” od komornika pozostanie wyłącznie majątek osobisty tego z małżonków, który wyrażał zgodę na kredyt.
3. Małżonek nie wyraża zgody na zaciągnięcie kredytu przez swojego współmałżonka (art. 7761 § 1 k.p.c.)
Tutaj możliwa będzie egzekucja wyłącznie z majątku osobistego tego z małżonków, który zaciągnął kredyt. Komornik będzie mógł ponadto zająć jego dochody z wynagrodzenia za pracę, świadczenie ZUS, nadpłatę podatku (jeżeli nie rozlicza się wspólnie z małżonkiem), dochody z działalności gospodarczej oraz z korzyści uzyskanych z jego praw autorskich i praw pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw twórcy.
Rozdzielność majątkowa małżonków
Przechodząc zaś do istoty problemu, należy wskazać, że kodeks rodzinny i opiekuńczy daje możliwość, by małżonkowie poprzez zawarcie aktu notarialnego mogli (…) ustanowić rozdzielność majątkową (art. 47. § 1 KRO). Operację tą sugerujemy w szczególności tym parom, z których jedna prowadzi działalność gospodarczą w branży, w której łatwo jest o bankructwo (np. transport, usługi budowlane, handel) oraz tym, które z długami jednego z małżonków dopiero muszą się zmierzyć.
Rozdzielność majątkowa wymaga jednak od małżonków pełnego zaufania. Od tej bowiem chwili wszelkie przedmioty przedstawiające wartość, nabywane będą jako majątek osobisty jednego z nich. Oznacza to m.in., że w przypadku rozwodu ten bardziej uposażony małżonek, będzie mógł literalnie puścić drugiego „w skarpetkach”. Jednakże celem zabezpieczenia interesów tego drugiego, można m.in. sporządzić weksel.
Korzyści z intercyzy
Jakie są korzyści z „intercyzy”? Na przykład w przypadku, gdy zadłużonego małżonka dosięgnie komornik, mogą Państwo uniknąć uciążliwej egzekucji z ruchomości oraz nieruchomości. W kwestii nieruchomości wszystko będzie jasne, gdyż jako jedyny właściciel w księdze wieczystej pojawi się wpisany „niezadłużony” członek rodziny. W stosunku zaś do ruchomości, by uniknąć zajęcia i potencjalnych powództw o wyłączenie z egzekucji, należy przy zakupie każdej ruchomości, która przedstawia wartość handlową, kompletować poszczególne faktury.
Przypomnijmy, że zgodnie z art. 845 § 1 zd. 2 k.p.c. Nie podlegają (…) zajęciu ruchomości, jeżeli z ujawnionych w sprawie okoliczności wynika, że nie stanowią one własności dłużnika!
Jeżeli po zawarciu umowy intercyzy pojawi się u Państwa komornik, należy:
- okazać egzekutorowi akt notarialny, w którym ustanowiono rozdzielność majątkową;
- przedstawić faktury imienne na poszczególne ruchomości;
- przypomnieć mu treść powyższego przepisu;
- życzyć gościowi miłego dnia 🙂
Należy pamiętać, że przed notariuszem nie jest możliwe ustanowienie rozdzielność majątkowej z datą wstecz. Czynność ta możliwa jest jedynie przed sądem i to wyłącznie z ważnych powodów.
Intercyza a Skarga Pauliańska
Ponadto należy podkreślić, że umowne ustanowienie rozdzielności majątkowej oraz dokonanie w jego następstwie podziału majątku wspólnego, w sytuacji gdy, kredyt został już wzięty, a małżonek uprzednio wyraził zgodę na jego zaciągnięcie, może nie wystarczyć do ochrony majątku. Wierzyciel uzbrojony w instytucję tzw. Skargi Pauliańskiej (art. 527 kodeksu cywilnego), ma możliwość zakwestionowania przed sądem sposobu podziału majątku wspólnego między małżonków, argumentując, iż czynność ta doprowadziła do jego pokrzywdzenia. Także w przypadku tych małżeństw, które z długami jednego z małżonków dopiero muszą się zmierzyć, pełna ochrona wynikająca z dobrodziejstwa rozdzielności, dotyczy wyłącznie przedmiotów nabytych po zawarciu aktu notarialnego.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej, maksymalna stawka za sporządzenie aktu notarialnego dokumentującego umowę majątkową małżeńską wynosi 400 zł (zazwyczaj jest to kwota niższa). Do powyższej stawki należy doliczyć podatek VAT w wysokości 23%.