Rozdzielność majątkowa, czyli „intercyza” jako sposób na ratowanie majątku

W dzisiejszych czasach, gdy stabilność finansowa staje się coraz bardziej niepewna, małżonkowie coraz częściej poszukują sposobów na zabezpieczenie swojego majątku. Jednym z najbardziej skutecznych narzędzi prawnych, które umożliwiają taką ochronę, jest rozdzielność majątkowa, potocznie zwana „intercyzą”. Ta instytucja prawa rodzinnego zyskuje na popularności, gdyż oferuje szereg korzyści w sytuacjach, gdy konieczna jest obrona majątku przed wierzycielami lub w przypadku rozpadu związku.

Czym jest rozdzielność majątkowa – intercyza?

Rozdzielność majątkowa to umowa zawierana między małżonkami lub osobami planującymi wstąpić w związek małżeński, która reguluje kwestie majątkowe w sposób odmienny od ustawowego modelu wspólności majątkowej. W przeszłości samo wspomnienie o intercyzie mogło budzić nieufność wśród rodziny i bliskich, jednak obecnie jest to coraz bardziej akceptowana i doceniana forma zabezpieczenia interesów obu stron.

Ile kosztuje intercyza?

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej, maksymalna stawka za sporządzenie aktu notarialnego dokumentującego umowę majątkową małżeńską wynosi 400 zł (zazwyczaj jest to kwota niższa). Do powyższej stawki należy doliczyć podatek VAT w wysokości 23%.

Czym jest tak zwana wspólnota majątkowa małżonków?

Zanim przejdziemy do meritum sprawy, pragniemy Państwu w skrócie przypomnieć, czym jest wspólność ustawowa małżeńska i jakie są jej skutki. Na samym wstępie należy powiedzieć, że art. 31 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego formułuje zasadę, zgodnie z którą z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami wspólność ustawowa majątkowa. Wspólność ta obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub chociażby przez jednego z nich.

Wspólność majątkowa obejmuje szeroki zakres składników majątkowych, takich jak:

1. Wynagrodzenia za pracę obojga małżonków
2. Dochody z działalności gospodarczej
3. Dochody z wspólnego majątku
4. Środki zgromadzone na rachunkach bankowych
5. Nieruchomości nabyte w trakcie trwania małżeństwa
6. Ruchomości, w tym samochody, sprzęt AGD, meble itp.

Majątek osobisty małżonków

Warto jednak pamiętać, że oprócz majątku wspólnego, każdy z małżonków posiada również swój majątek osobisty. Do majątku osobistego zaliczamy między innymi:

• Przedmioty nabyte przed zawarciem małżeństwa
• Majątek otrzymany w drodze dziedziczenia, zapisu lub darowizny (chyba że spadkodawca lub darczyńca postanowił inaczej)
• Prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom
• Przedmioty służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków
• Prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie
• Przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę
• Wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków
• Przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków
• Prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy
• Przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej

Pełen katalog znajdą Państwo w art. 33 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Kredyty w małżeństwie i ich rodzaje

Po tym krótkim wstępie, w dalszej należy wskazać, że zasadniczo istnieją trzy sposoby zaciągania zobowiązań przez osoby pozostające w związku małżeńskim, gdzie nie zdecydowano się na zawarcie intercyzy. Każdy z tych sposobów niesie ze sobą określone konsekwencje:

1. Małżonkowie wspólnie biorą kredyt.

W tej sytuacji obydwoje małżonkowie odpowiadają przed wierzycielem bez ograniczeń, a komornik będzie mógł przeprowadzić egzekucję z całego majątku zgromadzonego przez małżeństwo. Dotyczy to zarówno majątku wspólnego, jak i osobistego.

Zastrzeżenie: Oczywiście nie dotyczy to przedmiotów ani dochodów, które zgodnie z prawem nie podlegają egzekucji (art. 829 – 833 k.p.c.).

2. Jeden z małżonków bierze kredyt, a drugi z nich tylko wyraża zgodę na zaciągnięcie zobowiązania (art. 787 k.p.c.)

W tym przypadku komornik będzie mógł się zaspokoić zarówno z majątku osobistego tego z małżonków, który zaciągnął kredyt, jak i z majątku wspólnego obojga z małżonków. „Wolny” od komornika pozostanie wyłącznie majątek osobisty tego z małżonków, który wyrażał zgodę na kredyt.

3. Małżonek nie wyraża zgody na zaciągnięcie kredytu przez swojego współmałżonka (art. 7761 § 1 k.p.c.)

Tutaj możliwa będzie egzekucja wyłącznie z majątku osobistego tego z małżonków, który zaciągnął kredyt. Komornik będzie mógł ponadto zająć jego dochody z wynagrodzenia za pracę, świadczenie ZUS, nadpłatę podatku (jeżeli nie rozlicza się wspólnie z małżonkiem), dochody z działalności gospodarczej oraz z korzyści uzyskanych z jego praw autorskich i praw pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw twórcy.

Rozdzielność majątkowa małżonków

Przechodząc zaś do istoty problemu, należy wskazać, że kodeks rodzinny i opiekuńczy daje możliwość, by małżonkowie poprzez zawarcie aktu notarialnego mogli (…) ustanowić rozdzielność majątkową (art. 47. § 1 KRO). Operację tą sugerujemy w szczególności tym parom, z których jedna prowadzi działalność gospodarczą w branży, w której łatwo jest o bankructwo (np. transport, usługi budowlane, handel) oraz tym, które z długami jednego z małżonków dopiero muszą się zmierzyć.

Intercyza wymaga jednak od małżonków pełnego zaufania. Od tej bowiem chwili wszelkie przedmioty przedstawiające wartość, nabywane będą jako majątek osobisty jednego z nich. Oznacza to m.in., że w przypadku rozwodu ten bardziej uposażony małżonek, będzie mógł literalnie puścić drugiego „w skarpetkach”. Jednakże celem zabezpieczenia interesów tego drugiego, można m.in. sporządzić weksel.

Korzyści z intercyzy

Jakie są korzyści z „intercyzy”? Na przykład w przypadku, gdy zadłużonego małżonka dosięgnie komornik, mogą Państwo uniknąć uciążliwej egzekucji z ruchomości oraz nieruchomości. W kwestii nieruchomości wszystko będzie jasne, gdyż jako jedyny właściciel w księdze wieczystej pojawi się wpisany „niezadłużony” członek rodziny. W stosunku zaś do ruchomości, by uniknąć zajęcia i potencjalnych powództw o wyłączenie z egzekucji, należy przy zakupie każdej ruchomości, która przedstawia wartość handlową, kompletować poszczególne faktury.

Przypomnijmy, że zgodnie z art. 845 § 1 zd. 2 k.p.c. Nie podlegają (…) zajęciu ruchomości, jeżeli z ujawnionych w sprawie okoliczności wynika, że nie stanowią one własności dłużnika!

Jeżeli po zawarciu umowy intercyzy pojawi się u Państwa komornik, należy:

1. okazać egzekutorowi akt notarialny, w którym ustanowiono rozdzielność majątkową;
2. przedstawić faktury imienne na poszczególne ruchomości;
3. przypomnieć mu treść powyższego przepisu;
4. życzyć gościowi miłego dnia 🙂

Należy pamiętać, że przed notariuszem nie jest możliwe ustanowienie rozdzielność majątkowej z datą wstecz. Czynność ta możliwa jest jedynie przed sądem i to wyłącznie z ważnych powodów.

Intercyza a Skarga Pauliańska

Ponadto należy podkreślić, że umowne ustanowienie rozdzielności majątkowej oraz dokonanie w jego następstwie podziału majątku wspólnego, w sytuacji gdy, kredyt został już wzięty, a małżonek uprzednio wyraził zgodę na jego zaciągnięcie, może nie wystarczyć do ochrony majątku.

Wierzyciel uzbrojony w instytucję tzw. Skargi Pauliańskiej (art. 527 kodeksu cywilnego), ma możliwość zakwestionowania przed sądem sposobu podziału majątku wspólnego między małżonków, argumentując, iż czynność ta doprowadziła do jego pokrzywdzenia. Także w przypadku tych małżeństw, które z długami jednego z małżonków dopiero muszą się zmierzyć, pełna ochrona wynikająca z dobrodziejstwa rozdzielności, dotyczy wyłącznie przedmiotów nabytych po zawarciu aktu notarialnego.

Rodzaje umów majątkowych małżeńskich

W polskim prawie rodzinnym istnieje kilka rodzajów umów majątkowych małżeńskich, które pozwalają na modyfikację ustawowego ustroju wspólności majątkowej. Warto je poznać, aby móc świadomie wybrać najlepsze rozwiązanie dla swojego związku. Oto główne typy umów majątkowych małżeńskich:

1. Umowa rozszerzająca wspólność majątkową

Ta umowa pozwala na włączenie do majątku wspólnego tych składników, które normalnie należałyby do majątków osobistych małżonków. Może to być korzystne w sytuacjach, gdy małżonkowie chcą wspólnie zarządzać całym swoim majątkiem lub gdy jeden z nich wnosi do związku znacznie więcej aktywów i chce je „podzielić” z partnerem.

2. Umowa ograniczająca wspólność majątkową

W tym przypadku małżonkowie decydują się na wyłączenie niektórych składników majątkowych ze wspólności ustawowej. Może to dotyczyć na przykład nieruchomości, udziałów w spółkach czy określonych kategorii dochodów. Jest to rozwiązanie pośrednie między pełną wspólnością a rozdzielnością majątkową.

3. Umowa rozdzielności majątkowej (intercyza)

Intercyza to najbardziej radykalna forma modyfikacji ustroju majątkowego małżeństwa. Polega na całkowitym zniesieniu wspólności majątkowej i ustanowieniu odrębnych majątków dla każdego z małżonków. Wszystko, co zostanie nabyte po zawarciu takiej umowy, będzie należeć do majątku osobistego tego małżonka, który dokonał nabycia.

4. Umowa rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków

Jest to specyficzna forma rozdzielności majątkowej, która łączy w sobie elementy rozdzielności i wspólności. W trakcie trwania małżeństwa funkcjonuje rozdzielność, ale w momencie ustania związku (przez rozwód lub śmierć) następuje wyrównanie dorobków małżonków.

Każda z tych umów ma swoje zalety i wady, a wybór odpowiedniej formy zależy od indywidualnej sytuacji małżonków, ich planów na przyszłość oraz potrzeb w zakresie ochrony majątku. Warto skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w prawie rodzinnym, aby dobrać najlepsze rozwiązanie dla konkretnego przypadku.

Procedura ustanowienia rozdzielności majątkowej

Ustanowienie rozdzielności majątkowej to proces, który wymaga spełnienia określonych formalności prawnych. Oto krok po kroku, jak wygląda procedura zawarcia umowy o rozdzielności majątkowej:

1. Podjęcie decyzji i konsultacje

Pierwszym krokiem jest oczywiście podjęcie wspólnej decyzji przez małżonków o chęci ustanowienia rozdzielności majątkowej. Warto na tym etapie skonsultować się z prawnikiem, który wyjaśni wszystkie konsekwencje prawne i podatkowe takiej decyzji.

2. Wybór notariusza

Umowa o rozdzielności majątkowej musi być zawarta w formie aktu notarialnego. Należy więc wybrać kancelarię notarialną, w której zostanie sporządzony odpowiedni dokument. Czym się kierować? Oczywiście ceną za sporządzenie intercyzy.

3. Przygotowanie dokumentów

Przed wizytą u notariusza należy przygotować niezbędne dokumenty, takie jak:

• Dowody osobiste obojga małżonków
• Akt małżeństwa
• Ewentualnie dokumenty dotyczące posiadanego majątku (np. akty własności nieruchomości)

4. Sporządzenie aktu notarialnego

W kancelarii notarialnej zostanie sporządzony akt notarialny zawierający umowę o rozdzielności majątkowej. Notariusz wyjaśni małżonkom skutki prawne zawieranej intercyzy i odpowie na ewentualne pytania.

5. Podpisanie umowy

Po zapoznaniu się z treścią aktu notarialnego, małżonkowie podpisują dokument w obecności notariusza.

6. Opłaty

Za sporządzenie aktu notarialnego (intercyzy) pobierana jest opłata, której wysokość reguluje Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej. Obecnie maksymalna stawka za sporządzenie umowy majątkowej małżeńskiej wynosi 400 zł plus 23% podatku VAT.

7. Otrzymanie wypisu aktu notarialnego

Po podpisaniu umowy małżonkowie otrzymują wypis aktu notarialnego, który stanowi dowód ustanowienia intercyzy.

8. Ewentualne dodatkowe czynności

W niektórych przypadkach może być konieczne dokonanie dodatkowych czynności, takich jak:

• Wpis w księdze wieczystej (jeśli rozdzielność dotyczy nieruchomości)
• Powiadomienie banków o zmianie ustroju majątkowego (w przypadku posiadania wspólnych kredytów lub kont)
• Aktualizacja danych w urzędach lub instytucjach

Warto pamiętać, że rozdzielność majątkowa zaczyna obowiązywać od momentu podpisania aktu notarialnego, chyba że w umowie określono inną datę. Nie ma możliwości ustanowienia rozdzielności majątkowej z datą wsteczną u notariusza – taką decyzję może podjąć jedynie sąd, i to tylko w wyjątkowych okolicznościach.

Korzyści wynikające z rozdzielności majątkowej

Ustanowienie rozdzielności majątkowej może przynieść małżonkom szereg korzyści, szczególnie w określonych sytuacjach życiowych. Oto najważniejsze zalety tego rozwiązania:

1. Ochrona przed wierzycielami

Jedną z głównych korzyści rozdzielności majątkowej jest ochrona majątku jednego z małżonków przed wierzycielami drugiego. W przypadku, gdy jedno z małżonków prowadzi działalność gospodarczą lub ma znaczne zobowiązania finansowe, rozdzielność majątkowa może zabezpieczyć majątek drugiego małżonka przed ewentualnymi roszczeniami wierzycieli.

2. Zabezpieczenie w przypadku upadłości

Dla przedsiębiorców rozdzielność majątkowa może stanowić formę zabezpieczenia rodziny w przypadku ewentualnej upadłości firmy. Dzięki temu majątek zgromadzony przez drugiego małżonka pozostaje bezpieczny i może służyć jako zabezpieczenie finansowe dla rodziny.

3. Swoboda zarządzania majątkiem

Rozdzielność majątkowa daje każdemu z małżonków pełną swobodę w zarządzaniu swoim majątkiem. Nie ma konieczności uzyskiwania zgody współmałżonka na dokonywanie transakcji czy podejmowanie decyzji finansowych.

4. Jasny podział w przypadku rozwodu

W sytuacji rozwodu intercyza znacznie upraszcza proces podziału majątku. Każdy z małżonków zachowuje to, co do niego należy, co może przyspieszyć i ułatwić procedurę rozwodową.

5. Ochrona majątku rodzinnego

W przypadku, gdy jeden z małżonków wnosi do związku znaczny majątek rodzinny (np. firmę przekazywaną z pokolenia na pokolenie), rozdzielność majątkowa pozwala na zachowanie tego majątku w rękach rodziny.

6. Elastyczność finansowa

Rozdzielność majątkowa umożliwia małżonkom prowadzenie bardziej elastycznej polityki finansowej, co może być korzystne np. przy planowaniu inwestycji czy optymalizacji podatkowej.

7. Ochrona przed długami zaciągniętymi bez wiedzy współmałżonka

W przypadku wspólności majątkowej, długi zaciągnięte przez jednego z małżonków mogą obciążać cały majątek wspólny.Intercyza chroni przed taką sytuacją.

8. Zabezpieczenie interesów dzieci z poprzednich związków

Dla osób wstępujących w kolejny związek małżeński, rozdzielność majątkowa może być sposobem na zabezpieczenie interesów dzieci z poprzednich małżeństw.

9. Ułatwienie prowadzenia działalności gospodarczej

Dla małżonków prowadzących odrębne działalności gospodarcze, rozdzielność majątkowa może znacznie uprościć kwestie księgowe i podatkowe.

10. Większa przejrzystość finansowa

Rozdzielność majątkowa może przyczynić się do większej przejrzystości finansowej w związku, co dla niektórych par może być korzystne z psychologicznego punktu widzenia.

Warto jednak pamiętać, że intercyza nie jest rozwiązaniem idealnym dla wszystkich par. Jej ustanowienie powinno być przemyślane.

Intercyza – wady i potencjalne zagrożenia

Mimo licznych korzyści, rozdzielność majątkowa może nieść ze sobą również pewne wady i potencjalne zagrożenia. Warto je dokładnie przeanalizować przed podjęciem decyzji o podpisaniu intercyzy.

1. Brak zabezpieczenia finansowego dla słabszego ekonomicznie małżonka

W przypadku rozdzielności majątkowej, małżonek, który zarabia mniej lub nie pracuje (np. zajmując się domem i dziećmi), może znaleźć się w trudnej sytuacji finansowej w przypadku rozpadu związku. Nie będzie miał on prawa do majątku zgromadzonego przez drugiego małżonka w trakcie trwania małżeństwa.

2. Potencjalne konflikty związane z codziennymi wydatkami

Przy rozdzielności majątkowej może pojawić się konieczność szczegółowego rozliczania codziennych wydatków, co dla niektórych par może być źródłem konfliktów i napięć.

3. Trudności w planowaniu wspólnej przyszłości finansowej

Intercyza może utrudniać planowanie wspólnych inwestycji czy oszczędności na przyszłość, gdyż każdy z małżonków zarządza swoim majątkiem niezależnie.

4. Kwestie podatkowe

W niektórych sytuacjach rozdzielność majątkowa może być mniej korzystna podatkowo niż wspólność majątkowa, np. przy wspólnym rozliczaniu podatku dochodowego.

5. Potencjalne problemy z kredytami

Banki mogą mniej chętnie udzielać kredytów małżonkom pozostającym w rozdzielności majątkowej, gdyż zmniejsza to zabezpieczenie kredytu.

6. Ryzyko ukrywania majątku

Intercyza może być wykorzystywana do ukrywania majątku przed współmałżonkiem, co może prowadzić do nadużyć i konfliktów.

7. Brak poczucia wspólnoty finansowej

Dla niektórych par rozdzielność majątkowa może oznaczać brak poczucia pełnej wspólnoty, co może negatywnie wpływać na relację małżeńską.

8. Konieczność dokumentowania własności

Przy rozdzielności majątkowej ważne jest dokładne dokumentowanie, do kogo należą poszczególne składniki majątku, co może być uciążliwe w codziennym życiu.

9. Potencjalne problemy w przypadku śmierci jednego z małżonków

W sytuacji śmierci jednego z małżonków intercyza może skomplikować kwestie dziedziczenia i zabezpieczenia finansowego pozostałego przy życiu małżonka.

10. Koszty ustanowienia i ewentualnej zmiany

Ustanowienie rozdzielności majątkowej wiąże się z kosztami notarialnymi, a ewentualna późniejsza zmiana ustroju majątkowego również będzie wymagać poniesienia dodatkowych opłat.

Decyzja o ustanowieniu rozdzielności majątkowej powinna być dokładnie przemyślana i poprzedzona analizą innych rodzajów umów małżeńskich niż intercyza. W niektórych przypadkach lepiej sprawdzą się alternatywne rozwiązania, takie jak umowa ograniczająca wspólność majątkową lub umowa rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków.

Intercyza a rozwód i podział majątku

Rozdzielność majątkowa może mieć znaczący wpływ na przebieg rozwodu i sposób podziału majątku między małżonkami. Oto kluczowe aspekty, które warto wziąć pod uwagę:

1. Uproszczenie procesu podziału majątku

W przypadku rozdzielności majątkowej, podział majątku podczas rozwodu jest znacznie prostszy. Każdy z małżonków zachowuje swój majątek osobisty, co eliminuje konieczność skomplikowanych rozliczeń. Tutaj intercyza działa na plus.

2. Brak konieczności ustalania składu majątku wspólnego

Przy rozdzielności majątkowej nie ma potrzeby ustalania, które składniki majątku należą do majątku wspólnego, a które do osobistego. To znacznie przyspiesza proces rozwodowy. I ogranicza kontakty skonfliktowanych małżonków.

3. Ochrona majątku zgromadzonego przed małżeństwem

Intercyza zapewnia, że majątek zgromadzony przez każdego z małżonków przed ślubem pozostanie jego własnością w przypadku rozwodu.

4. Potencjalne nierówności majątkowe

W sytuacji, gdy jeden z małżonków zarabiał znacznie więcej lub zgromadził większy majątek w trakcie trwania małżeństwa, rozdzielność majątkowa może prowadzić do znacznych nierówności po rozwodzie.

5. Wpływ na alimenty i świadczenia

Intercyza może mieć wpływ na ustalanie wysokości alimentów i innych świadczeń po rozwodzie, gdyż sąd będzie brał pod uwagę indywidualną sytuację majątkową każdego z małżonków.

6. Ochrona przed długami współmałżonka

W przypadku rozwodu, rozdzielność majątkowa chroni przed koniecznością spłaty długów zaciągniętych przez współmałżonka w trakcie trwania małżeństwa.

7. Kwestie związane z mieszkaniem lub domem

Jeśli nieruchomość została nabyta w trakcie trwania małżeństwa, ale tylko przez jednego z małżonków (co jest możliwe przy rozdzielności majątkowej), może to komplikować kwestie mieszkaniowe po rozwodzie.

8. Wpływ na podział majątku firmy

W przypadku, gdy jedno z małżonków prowadziło działalność gospodarczą, intercyza zapewnia, że firma pozostanie własnością tego małżonka po rozwodzie.

9. Konieczność udowodnienia własności

Przy rozdzielności majątkowej ważne jest posiadanie dowodów na to, który z małżonków nabył dane składniki majątku. Może to wymagać przedstawienia faktur, umów czy innych dokumentów.

10. Możliwość kwestionowania umowy o rozdzielności

W niektórych przypadkach jeden z małżonków może próbować podważyć ważność umowy o rozdzielności majątkowej podczas procesu rozwodowego, szczególnie jeśli czuje się pokrzywdzony.

Warto pamiętać, że choć rozdzielność majątkowa może uprościć proces podziału majątku podczas rozwodu, nie zawsze jest ona najkorzystniejszym rozwiązaniem dla obu stron. W niektórych przypadkach może prowadzić do znacznych nierówności majątkowych. Szczególnie jeśli jeden z małżonków poświęcił karierę zawodową dla dzieci czy opieki nad ogniskiem domowym.