Wezwanie do komornika – kto ponosi koszty?

0
(0)

Każdy dłużnik, w stosunku do którego toczy się postępowanie egzekucyjne, musi spodziewać się, iż otrzyma wezwanie do komornika. Konkretnie zaś mówiąc – wezwanie do osobistego stawienia się w kancelarii komornika prowadzącego egzekucję.

Pal licho, gdy “Twój komornik” urzęduję w tym samym mieście co Ty. Gorzej, gdy jego kancelaria mieści się na drugim końcu Polski. Wówczas wezwanie do komornika staje się dużym problemem. Również finansowym.

Dlatego wiele osób, korzystających z bezpłatnej pomocy dla zadłużonych, zadaje bardzo podobne pytanie. “Jeśli dostanę wezwanie do stawienia w kancelarii komorniczej, to kto ponosi koszty podróży wezwanego dłużnika?”

No właśnie. Komornik wysyła wezwanie, w którym straszy licznymi konsekwencjami. Ty nie masz pieniędzy na dojazd do niego. Powstaje patowa sytuacja. Co na to polskie prawo?

Dłużnik nie jest przedmiotem

Postępowanie egzekucyjne wobec dłużnika, prowadzone w Polsce przez komornika sądowego pod nadzorem i kontrolą sądu rejonowego cywilnego, przy którym działa, z wniosku wierzyciela na podstawie prawomocnego tytułu egzekucyjnego, ma charakter przymuszający. Wierzyciel, korzystając z usług (na ogół wstępnie odpłatnych w postaci zaliczek na czynności) urzędnika państwowego, egzekwuje przymusowo realizację zasądzonego uprzednio przez sąd tytułem wykonawczym świadczenia, jeżeli dłużnik dobrowolnie nie spełnia swojego zobowiązania pieniężnego lub niepieniężnego nawet po zakończeniu procesu. Postępowanie egzekucyjne jest standardowo ostatecznym etapem starań wierzyciela o pokonanie oporu dłużnika przed realizacją zobowiązania, przy wsparciu autorytetu i aparatu państwowego. Dłużnik nie jest jednak przedmiotem, a podmiotem postępowania, co gwarantują liczne instytucje prawne zapewniające ochronę dłużnika przed bezprawnymi działaniami wierzyciela lub komornika, albo realizację prawa do możliwie najmniej dolegliwego przebiegu postępowania. Nie należy jednak zapominać, że to dłużnik jest stroną zobowiązaną do spełnienia świadczenia, który odmówił dobrowolnej realizacji prawomocnego wyroku wydanego przez niezawisły sąd. W postępowaniu egzekucyjnym przyznanie nadmiernych uprawnień dłużnikowi stoi w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego i samym celem postępowania.

Wezwanie do komornika w celu złożenia wykazu majątku

Normy Ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296 z późn. zm.) [k.p.c.] nakładają na komornika w postępowaniu egzekucyjnym szereg obowiązków. Jednym z najistotniejszych dla wierzyciela jest zawarty w art. 801 k.p.c., który nakazuje komornikowi, gdy wierzyciel albo sąd zarządzający z urzędu przeprowadzenie egzekucji albo uprawniony organ żądający przeprowadzenia egzekucji nie wskaże majątku pozwalającego na zaspokojenie świadczenia, wezwanie dłużnika do złożenia wykazu majątku lub innych wyjaśnień niezbędnych do przeprowadzenia egzekucji. Zgodnie z aktualną treścią uzupełniającego art. 8011 k.p.c. dłużnik składa wykaz majątku przed komornikiem pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. Nadto należy pamiętać, iż wg sankcji z art. 916 §1 k.p.c., kiedy dłużnik bez usprawiedliwionej przyczyny nie stawi się do sądu w celu złożenia wykazu lub przyrzeczenia albo stawiwszy się wykazu nie złoży lub odmówi odpowiedzi na zadane mu pytanie albo odmówi złożenia przyrzeczenia („Świadomy znaczenia mych słów i odpowiedzialności przed prawem zapewniam, że złożony przeze mnie wykaz majątku jest prawdziwy i zupełny.”), sąd może skazać go na grzywnę lub nakazać przymusowe doprowadzenie oraz może zastosować areszt nieprzekraczający miesiąca. Przepis ten stosujemy odpowiednio do sytuacji, gdy komornik wezwie dłużnika do złożenia zgodnego z prawdą i stanem faktycznym wykazu majątku lub wyjaśnień, a dłużnik odmówi lub nie stawi się bez usprawiedliwionej przyczyny. Przy czym wyjawienie majątku jest obowiązkowe i może być na dłużniku wymuszone nawet środkami przymusu osobistego, podczas gdy odmowa złożenia wyjaśnień jest zagrożona grzywną. Warto dodać, że wniosek o przeprowadzenie wyjawienia majątku może złożyć również wierzyciel.

Dłużnik w Ustrzykach, komornik w Świnoujściu – i to wszystko w zgodzie z prawem

Przepisy wcześniej omawiane należy łączyć z treścią art. 8 ust. 5 Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz.U. 1997 nr 133 poz. 882 z późn. zm.), która to norma daje wierzycielowi prawo wyboru w postępowaniu egzekucyjnym komornika nawet poza miejscem zamieszkania dłużnika i poza obszarem swojego rewiru (rewirem komorniczym jest obszar właściwości sądu rejonowego, przy którym działa komornik.) komorniczego („na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej”), z wyjątkiem spraw o egzekucję z nieruchomości oraz spraw, w których przepisy o egzekucji z nieruchomości stosuje się odpowiednio. Komornik z wyboru w zasadzie nie może odmówić wierzycielowi przeprowadzenia postępowania egzekucyjnego wobec dłużnika poza swoim rewirem, chyba że: w zakresie prowadzonych przez niego egzekucji zaległość przekracza sześć miesięcy, lub wpływ wszystkich spraw w danym roku przekroczył 5000, a skuteczność w zakresie prowadzonych przez niego egzekucji w roku poprzednim nie przekroczyła 35%, albo wpływ wszystkich spraw w danym roku przekroczył 10 000. Warto dodać, że komornik z wyboru zawiadamia o wszczęciu egzekucji komorników właściwych wg innych przepisów k.p.c.. Zatem jest możliwa sytuacja, że postępowanie egzekucyjne wobec dłużnika prowadzi komornik z rewiru czasem znacznie oddalonego od miejsca zamieszkania dłużnika, co może prowadzić do sytuacji, kiedy dłużnik zostanie wezwany – pod rygorami opisanymi wyżej – do złożenia wykazu majątku lub wyjaśnień (także werbalnych) w odległej kancelarii komorniczej.

Dłużnik a koszty sądowe

Zgodnie z art. 101 i 102 Ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. 2005 nr 167 poz. 1398 z późn. zm.) w postępowaniu rozpoznawczym (sądowym, prowadzącym do wydania np. tytułu egzekucyjnego wierzycielowi) zwolnienia od kosztów sądowych może się domagać osoba fizyczna, jeżeli złoży udokumentowane zestawieniem majątku, stanu rodzinnego, źródłach utrzymania i zobowiązań oświadczenie na piśmie, z którego wynika, że nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny (postanowienie SN z 20 października 1980r., II CZ 126/80 oraz postanowienie SN z 28 stycznia 1981r., IV PZ 5/81) wraz z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych w całości lub części. W przypadku przychylenia się sądu do ww. wniosku, opłaty należne ponosi Skarb Państwa. Nadto należy podkreślić, iż przepis art. 771 k.p.c. wyraźnie wskazuje, że zwolnienie od kosztów sądowych, przyznane stronie przez sąd w postępowaniu rozpoznawczym lub z którego strona korzysta z mocy innych przepisów szczególnych (roszczenia alimentacyjne lub pracownicze) oraz ustanowienie adwokata z urzędu, rozciąga się także na postępowanie egzekucyjne. Ponadto warto pamiętać, że strona, która nie była zwolniona od kosztów sądowych w postępowaniu rozpoznawczym może domagać się takiego zwolnienia w postępowaniu egzekucyjnym (także ustanowienia adwokata), o czym orzeka po rozpoznaniu i analizie kwestii sąd.

Skarb Państwa nie zapłaci za wizyty u komornika

W postępowaniu egzekucyjnym zwolnienie od kosztów sądowych, przyznane w postępowaniu rozpoznawczym lub już w trakcie samego postępowania egzekucyjnego np. dłużnikowi nie jest tożsame z pokryciem przez Skarb Państwa kosztów poniesionych w związku z wezwaniem do złożenia wykazu majątku lub wyjaśnień osobiście w kancelarii komorniczej. Nadto warto pamiętać, że wg wyroku SN z 23.11.1967 r., II CR 248/65, Biuletyn SN 1968, Nr 5, poz. 100) zwolnienie od kosztów sądowych nie ma mocy wstecznej, choć stronę, która została zwolniona od kosztów sądowych, traktuje się jako zwolnioną od kosztów od chwili złożenia przez nią wniosku o zwolnienie (postanowienie SN z 7.4.1995 r., II CRN 20/95, OSNC 1995, Nr 9, poz. 132; J. Gudowski, Przegląd orzecznictwa SN, PS 1998, Nr 6, s. 72).

Dłużnik z zasady ponosi koszty egzekucji komorniczej

Zgodnie z jedną z fundamentalnych zasad postępowania egzekucyjnego w polskim systemie prawnym – koszty egzekucyjne ponosi z zasady dłużnik. Dłużnik ponosi koszty egzekucji, ale tylko w zakresie kosztów, które są zarazem niezbędne i celowe, czyli wprost zmierzają do wyegzekwowania konkretnego świadczenia, chodzi zatem o: koszty sądowe oraz opłaty i wydatki pobrane przez komornika, równowartość zarobku utraconego wskutek stawiennictwa, koszty przejazdu wierzyciela i jego pełnomocnika niebędącego adwokatem lub radcą prawnym w związku ze stawiennictwem, wynagrodzenie i wydatki jednego adwokata (radcy prawnego) – wg art. 98 §2 k.p.c. Zatem obowiązującą w postępowaniu rozpoznawczym regułę odpowiedzialności za wynik procesu zastąpiono zasadą odpowiedzialności dłużnika za koszty egzekucji z podkreśleniem zasady kosztów celowych. Zgodnie jednak z uchwałą składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego (zasada prawna) z dnia 27.11.1986 roku, sygn. akt III CZP 40/86 „Ocena zasadności obciążenia dłużnika kosztami zbędnej egzekucji należy w tym wypadku do sądu rozpoznającego skargę wniesioną przez dłużnika w trybie art. 767 k.p.c.” Wszakże należy podkreślić, że zwolnienie od kosztów egzekucji przyznane dłużnikowi w toku postępowania egzekucyjnego – podobnie jak zwolnienie od kosztów sądowych udzielone w postępowaniu rozpoznawczym – pozostaje bez wpływu na możliwość ściągnięcia od dłużnika opłaty egzekucyjnej należnej komornikowi za dokonaną egzekucję (uchwała SN z 28.4.2005 r., III CZP 22/05, BSN 2005, Nr 4, s. 12)

Uważasz wezwanie do komornika za bezpodstawne? Możesz napisać skargę

W związku z treścią powyższych przepisów dłużnik, który otrzymał wezwanie do stawienia się w odległej kancelarii komorniczej celem złożenia wyjaśnień lub wykazu majątku, a posiada usprawiedliwienie, np. dowód hospitalizacji, wysokiego stopnia niepełnosprawności itp. na swoją nieobecność – powinien niezwłocznie przesłać je do właściwego komornika.

Nadto w przypadku, gdy dłużnik kwestionuje zasadność złożenia wyjawienia majątku lub konieczność osobistego stawienia się przed komornikiem (na własny koszt) i złożenia wyjaśnień, powinien złożyć w trybie art. 767 k.p.c. pisemną skargę na czynności (na wezwanie) komornika.

Skarga na czynności komornika to zasadniczy środek zaskarżenia w postępowaniu egzekucyjnym i zarazem środek nadzoru sądu nad komornikiem. Służy na wszelkie czynności komornika – rozstrzygające i faktyczne – oraz na zaniechanie dokonania przez niego czynności. Tylko nieliczne czynności komornika nie podlegają zaskarżeniu.

W jakim terminie wnosi się skargę na czynności komornika?

Skargę wnosi się z zasady w terminie tygodniowym od dnia dokonania czynności i może ją złożyć strona, np. dłużnik lub inna osoba, której prawa zostały przez czynności lub zaniechanie komornika naruszone bądź zagrożone. Jak wspominano powyżej „Ocena zasadności obciążenia dłużnika kosztami zbędnej egzekucji należy w tym wypadku do sądu rozpoznającego skargę wniesioną przez dłużnika.”. Określając zaskarżoną czynność tu: wezwanie oraz formułując wniosek o zmianę, uchylenie lub dokonanie czynności, skarżący dokładnie określa swoje skierowane do sądu żądanie zweryfikowania wadliwej jego zdaniem czynności komornika. Sąd powinien rozpoznawać skargę w zakresie określonym przez skarżącego, lecz zarazem może wyjść poza granice zaskarżenia. Powszechnie podkreśla się, że skarga stanowi środek obrony formalnej (zmierza do zapewnienia zgodnego z prawem procesowym przebiegu postępowania egzekucyjnego), a nie obrony merytorycznej (ukierunkowanej na badanie dopuszczalności i zasadności egzekucji).

Uwaga: od dnia 8 września 2016 roku skargę należy wnieść bezpośrednio do komornika, którego skarga dotyczy. Warto ponadto pamiętać, że na podstawie art. 8 ust. 13 Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz.U. 1997 nr 133 poz. 882 z późn. zm.) „Komornik, za zgodą wierzyciela, może przekazać całość lub część sprawy egzekucyjnej innemu komornikowi, jeżeli ten wyrazi na to zgodę.”. Zatem warto, w przypadku wprowadzenia przez wierzyciela komornika z wyboru, oddalonego od miejsca zamieszkania dłużnika, wystosować po stronie dłużnika pisemny wniosek (uprzejmą prośbę) do wierzyciela – z powołaniem się na względy ekonomiki postępowania, trudną sytuację materialną i inne względy oraz powyższy przepis ustawowy – o sporządzenie przez wierzyciela wniosku do wybranego komornika o przekazanie sprawy komornikowi działającemu w rewirze miejsca zamieszkania dłużnika, co niewątpliwie postępowanie ułatwi.

Wezwanie do komornika – dłużnik sam pokrywa koszty

W obecnym stanie prawnym nie ma podstawy do żądania po stronie dłużnika zwrotu kosztów poniesionych na wykonywanie poleceń komornika prowadzącego postępowanie egzekucyjne. Na podstawie art. 799 § 1 k.p.c. komornik (obecnie, wcześniej był to wierzyciel) stosuje sposób egzekucji najmniej uciążliwy dla dłużnika. Przepis ten jest wyrazem ogólnej zasady postępowania egzekucyjnego – współmierności sposobów egzekucji do jej celu, mającej zapobiegać szykanowaniu dłużnika i nadużywaniu egzekucji przez wierzyciela, choć praktyka pokazuje, że egzekucja powinna być w pierwszej kolejności skuteczna, a w drugiej możliwie najmniej uciążliwa.

Jeżeli jednak dłużnik wykaże, iż poniósł szkodę wskutek prowadzenia egzekucji z naruszeniem zasad postępowania określonych w art. 799 § 1 k.p.c. może domagać się od wierzyciela stosownego odszkodowania (R. Kowalkowski, Komentarz do art. 799 Kodeksu cywilnego, Currenda 2005).

Warto zatem pamiętać – gdy otrzyma się wezwanie do komornika – o konieczności stałej i możliwie zgodnej współpracy z komornikiem jako organem egzekucyjnym – w granicach prawa obowiązującego.

Konsekwencje niestawienia się na wezwanie komornika

Brak reakcji na wezwanie do komornika zagrożone jest między innymi karą grzywny, po którą komornicy lubią sięgać dość często.

Przepisy jednak wyraźnie określają, że kara pieniężna dotyczy jedynie odmowy złożenia wyjaśnień, a nie samego niestawiennictwa na wezwanie komornika. Co zatem może zrobić dłużnik, gdy otrzymał wezwanie do komornika na drugi kraniec kraju, a nie ma środków na odbycie takiej podróży?

Rozwiązaniem jest wysłanie do komornika informacji o niemożności przybycia wraz z dołączonym specjalnym oświadczeniem o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania.

Oświadczenie można pobrać tutaj.

Pismo informujące o niemożności stawienia się na wezwanie do komornika powinno być wysłane listem poleconym za potwierdzeniem odbioru.

Podstawa prawna:

  1. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296 z późn. zm.).
  2. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz.U. 1997 nr 133 poz. 882 z późn. zm.).
  3. Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. 2005 nr 167 poz. 1398 z późn. zm.).

Literatura:

  1. Komentarz do ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U.64.43.296), [w:] A. Jakubecki (red.), J. Bodio, T. Demendecki, O. Marcewicz, P. Telenga, M.P. Wójcik, Kodeks postępowania cywilnego. Praktyczny komentarz, Zakamycze, 2005, wyd. II.
  2. prof. dr hab. Andrzej Zieliński, Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Komentarz, C.H. Beck 2010, wyd. VII.

Czy podane tu informacje były przydatne?

Oceń nas klikając na gwiazdkę

Średnia ocena 0 / 5. Liczba głosów: 0

Nikt jeszcze nie głosował. Bądź pierwszy!

Zostaw swój komentarz...